του Γιώργου Σταμάτη*
Η ανυπαρξία ουσιαστικής πολιτικής πρότασης στη χώρα, τα λάθος διλήμματα
και ο κίνδυνος πισωγυρίσματος. Το μνημόνιο, το μόνο σχέδιο που
εμφανίστηκε τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα! Τέσσερα ερωτήματα για τους
ψηφοφόρους. Γράφει ο συγγραφέας Γιώργος Σταμάτης.
Το 2014, δύο είναι τα κρίσιμα στοιχήματα για την Ελλάδα:
Το πρώτο αφορά την πολιτική σταθερότητα (μια χρονιά με τουλάχιστον δύο, αν όχι περισσότερες, εκλογικές αναμετρήσεις). Το δεύτερο αφορά την απολύτως αναγκαία πλέον ανάπτυξη, που δυστυχώς βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με το πρώτο.
• Νέα Δημοκρατία: Δεν έχει.
• ΣΥΡΙΖΑ: Δεν θέλει να έχει.
• ΠΑΣΟΚ: Νομίζει ότι έχει.
• ΔΗΜΑΡ: Αποφεύγει να έχει.
• ΑΝΕΛ: Ανάγεται στη σφαίρα της μεταφυσικής.
• ΚΚΕ: Έχει, αλλά με αναδρομικότητα ενός περίπου αιώνα.
• ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ: Δεν την απασχολεί.
• Κεντροαριστερός (υπό διαμόρφωση) χώρος: Προσπαθεί να έχει.
• Φιλελεύθερος (υπό νέα διαμόρφωση) χώρος: Μάλλον έχει, αλλά οι εκπρόσωποί του δυσκολεύονται να συνεννοηθούν μεταξύ τους.
Δυστυχώς επίσης, οι περισσότεροι πολιτικοί χώροι αδυνατούν ή δεν επιθυμούν να έχουν έναν στοιχειώδη διάλογο μεταξύ τους, τη στιγμή μάλιστα που η χώρα το χρειάζεται όσο λίγες φορές στο παρελθόν.
Το μνημόνιο προέβλεπε εισπρακτικά μέτρα, περικοπές δαπανών και μεταρρυθμιστικές πολιτικές. Οι κυβερνώντες αντί να ξεκινήσουν με μεταρρυθμίσεις και περικοπές δαπανών, που θα δημιουργούσαν ευνοϊκότερες προϋποθέσεις, προτίμησαν να ξεκινήσουν με οριζόντια και άδικα εισπρακτικά μέτρα, με αποτέλεσμα όχι μόνο ένα τεράστιο οικονομικό και κοινωνικό κόστος, αλλά και την αυτοκαταστροφή μέρους του ίδιου του πολιτικού συστήματος (βλέπε κυρίως ΠΑΣΟΚ) και την παράλληλη εμφάνιση νέων πολιτικών σχηματισμών.
Έτσι, καταλήξαμε, ως συνήθως, σε λάθος δίλημμα: μνημόνιο ή αντιμνημόνιο, που αποτελεί και την ουσιαστική πολιτική πρόταση αρκετών κομμάτων, χωρίς δυστυχώς όμως να συνοδεύεται από ένα πειστικό σχέδιο.
Υπάρχει όμως και μια μεγάλη μερίδα του ελληνικού πληθυσμού που θεωρεί ότι το δίλημμα είναι άλλο: «μεταρρυθμίσεις ή διατήρηση του παλαιού αποτυχημένου συστήματος», προκρίνοντας μάλιστα το πρώτο.
Με την κοινή λογική, το παλαιό σύστημα που έχει επιεικώς αποτύχει θα πρέπει να μεταρρυθμιστεί ώστε να γίνει υγιέστερο. Επ' αυτού, λοιπόν, τα κόμματα και οι πολιτικοί χώροι θα έπρεπε να καταθέσουν τις προτάσεις τους. Εν απουσία όμως αυτών των προτάσεων, ζούμε σήμερα, παραφράζοντας το γνωστό βιβλίο του Νίκου Δήμου, «τη δυστυχία του να είσαι Έλληνας ψηφοφόρος»!
• Το 94% των Ελλήνων, σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, δεν έχει εμπιστοσύνη στα πολιτικά κόμματα.
• Το 41% θεωρεί καταλληλότερο πρωθυπουργό τον «κανένα» και σε ποσοστό κάτω του 30% θεωρεί κατάλληλους τους πολιτικούς ηγέτες.
• Οι αναποφάσιστοι συγκεντρώνουν πολύ υψηλά ποσοστά.
• Είναι επίσης εξαιρετικά υψηλά τα ποσοστά των ψηφοφόρων διαμαρτυρίας και όχι θετικής ψήφου.
• Σύμφωνα με νέες έρευνες, αρχίζουν να διαμορφώνονται νέες τάσεις στην κοινωνία, ιδιαίτερα σε νέους ανθρώπους, που η εντονότερή τους επιθυμία είναι όχι η εύρεση εργασίας απλώς, αλλά η δημιουργία. Προσέξτε τη διαφορά: η εργασία δεν ταυτίζεται με τη δημιουργία. Ένα δεύτερο στοιχείο είναι ότι σε αυτήν τη μερίδα του πληθυσμού το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν είναι η ανεργία, αλλά η γραφειοκρατία (που εμποδίζει τη δημιουργία).
• Διαμορφώνεται δηλαδή μια δυναμική νέων ιδιαίτερα ανθρώπων που επιθυμούν να προχωρήσουν, να δημιουργήσουν, να πάρουν τα πράγματα στα χέρια τους, χωρίς να περιμένουν διορισμούς μέσω Stage ή στο Δημόσιο.
Ποιος πολιτικός χώρος θα έχει την ικανότητα, μέσω των προγραμμάτων του, να προσεγγίσει αυτόν τον κόσμο;
Για να υπάρξει λοιπόν υγιής και με προοπτική ανάπτυξη βασική προϋπόθεση είναι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις.
• Μεταρρυθμίσεις θεσμικές, προκειμένου να αντιμετωπισθούν εθνικές μας ασθένειες, όπως το πελατειακό κράτος και η διαφθορά.
• Μεταρρυθμίσεις οικονομικές, όπως η υγιής απελευθέρωση της οικονομίας (όχι χωρίς έλεγχο και αυστηρούς κανόνες), καθώς και η παραγωγική στροφή προς διεθνώς εμπορεύσιμες δραστηριότητες.
• Μεταρρυθμίσεις κοινωνικές, με δίχτυ προστασίας για τους αδύναμους, σύστημα υγείας, ασφαλιστικό σύστημα κ.λπ.
• Μεταρρυθμίσεις εθνικής σημασίας, που αφορούν τη δημόσια διοίκηση και την παιδεία.
Δεν είναι τυχαίο ότι σύμφωνα με την πανευρωπαϊκή έρευνα της McKinsey μόνο το 23% των Ελλήνων εργοδοτών κρίνει ότι οι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι επαρκώς καταρτισμένοι και παρά την υψηλότατη ανεργία, το 27% των επιχειρηματιών δεν βρίσκει τις ειδικότητες που θέλει. Με άλλα λόγια, το εκπαιδευτικό μας σύστημα παράγει δημοσίους υπαλλήλους. Αυτό δεν είναι κατ' ανάγκην κακό, φτάνει να περισσεύει ικανός αριθμός κατάλληλων νέων για την παραγωγική ανασυγκρότηση και το μέλλον της οικονομίας μας!
Σήμερα, δεν έχουμε αυτήν την πολυτέλεια. Αν πράγματι έρχεται η ώρα μιας σχετικής οικονομικής σταθεροποίησης, αλλά ταυτόχρονα έρθει και η ώρα της πολιτικής αποσταθεροποίησης, τι μέλλει γενέσθαι; Πάλι πίσω; Πάλι από την αρχή; Καθώς μάλιστα σε ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας μας χάθηκε η εσωτερική δικαιολόγηση για την ύπαρξη μιας δημοκρατικής πολιτείας, ο κίνδυνος για έναν ανεπανόρθωτο τραυματισμό της δεν θα μπορεί να αποκλεισθεί.
Σήμερα περισσότερο από ποτέ, οι πολιτικοί χώροι θα πρέπει να τοποθετηθούν συγκεκριμένα, τόσο στα νούμερα, όσο και στους θεσμούς. Είναι βολικό να μην το κάνουν και να μένουν σε γενικόλογα μεγάλα λόγια, ώστε όλοι (όπως νομίζουν) να είναι ευχαριστημένοι.
Με παλιές συνταγές, όμως, αλλά χωρίς ουσιαστικό πρόγραμμα (καθώς οι παλιές συνταγές δεν χρειάζονται πρόγραμμα) δεν μπορεί να λυθούν τα μεγάλα μας προβλήματα. Κι αν αποτύχει η όποια νέα κυβέρνηση, όπως απέτυχαν και οι προηγούμενες, δυστυχώς δεν θα μπορέσουμε να στηριχθούμε στα «λεφτά των άλλων», όπως στο παρελθόν. Και τότε;
1.- Είναι ίσοι οι Έλληνες πολίτες (όχι μόνο σε δικαιώματα και υποχρεώσεις, αλλά και στην ελευθερία του παράγειν και δημιουργείν);
2.- Το ελληνικό κράτος μεριμνά για την κοινωνική προστασία των πολιτών;
3.- Υπάρχει σχέδιο για την ανάπτυξη; Κι αν ναι, ποιο;
4.- Θα επιτρέψουμε σε ένα άρρωστο πολιτικό σύστημα να κυβερνά, χωρίς να έχει θεραπευτεί προηγουμένως, όποια ρούχα κι αν φοράει;
* Ο κ. Γιώργος Σταμάτης είναι Σύμβουλος Ανάπτυξης Επιχειρήσεων και Συγγραφέας. Διδάσκει στα Πανεπιστήμια N.Y.C. Τιράνων και Πράγας. Εξέδωσε τελευταία το βιβλίο «Ελληνοπάθεια».
Το πρώτο αφορά την πολιτική σταθερότητα (μια χρονιά με τουλάχιστον δύο, αν όχι περισσότερες, εκλογικές αναμετρήσεις). Το δεύτερο αφορά την απολύτως αναγκαία πλέον ανάπτυξη, που δυστυχώς βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με το πρώτο.
Η ανυπαρξία συγκεκριμένης πολιτικής πρότασης
Ποια είναι συνεπώς σήμερα η πολιτική πρόταση και το σχέδιο των ελληνικών κομμάτων για τη χώρα:• Νέα Δημοκρατία: Δεν έχει.
• ΣΥΡΙΖΑ: Δεν θέλει να έχει.
• ΠΑΣΟΚ: Νομίζει ότι έχει.
• ΔΗΜΑΡ: Αποφεύγει να έχει.
• ΑΝΕΛ: Ανάγεται στη σφαίρα της μεταφυσικής.
• ΚΚΕ: Έχει, αλλά με αναδρομικότητα ενός περίπου αιώνα.
• ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ: Δεν την απασχολεί.
• Κεντροαριστερός (υπό διαμόρφωση) χώρος: Προσπαθεί να έχει.
• Φιλελεύθερος (υπό νέα διαμόρφωση) χώρος: Μάλλον έχει, αλλά οι εκπρόσωποί του δυσκολεύονται να συνεννοηθούν μεταξύ τους.
Δυστυχώς επίσης, οι περισσότεροι πολιτικοί χώροι αδυνατούν ή δεν επιθυμούν να έχουν έναν στοιχειώδη διάλογο μεταξύ τους, τη στιγμή μάλιστα που η χώρα το χρειάζεται όσο λίγες φορές στο παρελθόν.
Ειρωνεία ή δράμα: μνημόνιο, το μόνο σχέδιο που εμφανίστηκε στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια
Η ιστορική ειρωνεία είναι ότι το μόνο ολοκληρωμένο σχέδιο που εμφανίστηκε εδώ και πολλά χρόνια στην Ελλάδα (και όχι μόνο τα χρόνια της κρίσης) είναι το μνημόνιο, ανεξάρτητα από τα αποτελέσματά του και την όποια κριτική μπορεί να του ασκηθεί.Το μνημόνιο προέβλεπε εισπρακτικά μέτρα, περικοπές δαπανών και μεταρρυθμιστικές πολιτικές. Οι κυβερνώντες αντί να ξεκινήσουν με μεταρρυθμίσεις και περικοπές δαπανών, που θα δημιουργούσαν ευνοϊκότερες προϋποθέσεις, προτίμησαν να ξεκινήσουν με οριζόντια και άδικα εισπρακτικά μέτρα, με αποτέλεσμα όχι μόνο ένα τεράστιο οικονομικό και κοινωνικό κόστος, αλλά και την αυτοκαταστροφή μέρους του ίδιου του πολιτικού συστήματος (βλέπε κυρίως ΠΑΣΟΚ) και την παράλληλη εμφάνιση νέων πολιτικών σχηματισμών.
Έτσι, καταλήξαμε, ως συνήθως, σε λάθος δίλημμα: μνημόνιο ή αντιμνημόνιο, που αποτελεί και την ουσιαστική πολιτική πρόταση αρκετών κομμάτων, χωρίς δυστυχώς όμως να συνοδεύεται από ένα πειστικό σχέδιο.
Υπάρχει όμως και μια μεγάλη μερίδα του ελληνικού πληθυσμού που θεωρεί ότι το δίλημμα είναι άλλο: «μεταρρυθμίσεις ή διατήρηση του παλαιού αποτυχημένου συστήματος», προκρίνοντας μάλιστα το πρώτο.
Με την κοινή λογική, το παλαιό σύστημα που έχει επιεικώς αποτύχει θα πρέπει να μεταρρυθμιστεί ώστε να γίνει υγιέστερο. Επ' αυτού, λοιπόν, τα κόμματα και οι πολιτικοί χώροι θα έπρεπε να καταθέσουν τις προτάσεις τους. Εν απουσία όμως αυτών των προτάσεων, ζούμε σήμερα, παραφράζοντας το γνωστό βιβλίο του Νίκου Δήμου, «τη δυστυχία του να είσαι Έλληνας ψηφοφόρος»!
Ψηφοφόροι χωρίς κόμμα
• Το 60% των ψηφοφόρων των τελευταίων εκλογών, σύμφωνα με σχετικές έρευνες, δηλώνει ότι δεν αντιπροσωπεύεται από τα κόμματα που ψήφισε.• Το 94% των Ελλήνων, σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, δεν έχει εμπιστοσύνη στα πολιτικά κόμματα.
• Το 41% θεωρεί καταλληλότερο πρωθυπουργό τον «κανένα» και σε ποσοστό κάτω του 30% θεωρεί κατάλληλους τους πολιτικούς ηγέτες.
• Οι αναποφάσιστοι συγκεντρώνουν πολύ υψηλά ποσοστά.
• Είναι επίσης εξαιρετικά υψηλά τα ποσοστά των ψηφοφόρων διαμαρτυρίας και όχι θετικής ψήφου.
• Σύμφωνα με νέες έρευνες, αρχίζουν να διαμορφώνονται νέες τάσεις στην κοινωνία, ιδιαίτερα σε νέους ανθρώπους, που η εντονότερή τους επιθυμία είναι όχι η εύρεση εργασίας απλώς, αλλά η δημιουργία. Προσέξτε τη διαφορά: η εργασία δεν ταυτίζεται με τη δημιουργία. Ένα δεύτερο στοιχείο είναι ότι σε αυτήν τη μερίδα του πληθυσμού το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν είναι η ανεργία, αλλά η γραφειοκρατία (που εμποδίζει τη δημιουργία).
• Διαμορφώνεται δηλαδή μια δυναμική νέων ιδιαίτερα ανθρώπων που επιθυμούν να προχωρήσουν, να δημιουργήσουν, να πάρουν τα πράγματα στα χέρια τους, χωρίς να περιμένουν διορισμούς μέσω Stage ή στο Δημόσιο.
Ποιος πολιτικός χώρος θα έχει την ικανότητα, μέσω των προγραμμάτων του, να προσεγγίσει αυτόν τον κόσμο;
Μια αδήριτη πραγματικότητα
Αναζητείται λοιπόν ο δρόμος για την ανάπτυξη. Ο μόνος τρόπος να ξαναβρούν δουλειά (έστω και σταδιακά) οι 1.500.000 άνεργοι και να επιστρέψουν σε μια στοιχειώδη ομπρέλα κοινωνικής προστασίας τα 3.500.000 περίπου άτομα που δεν έχουν πρόσβαση στο σύστημα υγείας...Για να υπάρξει λοιπόν υγιής και με προοπτική ανάπτυξη βασική προϋπόθεση είναι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις.
• Μεταρρυθμίσεις θεσμικές, προκειμένου να αντιμετωπισθούν εθνικές μας ασθένειες, όπως το πελατειακό κράτος και η διαφθορά.
• Μεταρρυθμίσεις οικονομικές, όπως η υγιής απελευθέρωση της οικονομίας (όχι χωρίς έλεγχο και αυστηρούς κανόνες), καθώς και η παραγωγική στροφή προς διεθνώς εμπορεύσιμες δραστηριότητες.
• Μεταρρυθμίσεις κοινωνικές, με δίχτυ προστασίας για τους αδύναμους, σύστημα υγείας, ασφαλιστικό σύστημα κ.λπ.
• Μεταρρυθμίσεις εθνικής σημασίας, που αφορούν τη δημόσια διοίκηση και την παιδεία.
Δεν είναι τυχαίο ότι σύμφωνα με την πανευρωπαϊκή έρευνα της McKinsey μόνο το 23% των Ελλήνων εργοδοτών κρίνει ότι οι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι επαρκώς καταρτισμένοι και παρά την υψηλότατη ανεργία, το 27% των επιχειρηματιών δεν βρίσκει τις ειδικότητες που θέλει. Με άλλα λόγια, το εκπαιδευτικό μας σύστημα παράγει δημοσίους υπαλλήλους. Αυτό δεν είναι κατ' ανάγκην κακό, φτάνει να περισσεύει ικανός αριθμός κατάλληλων νέων για την παραγωγική ανασυγκρότηση και το μέλλον της οικονομίας μας!
Ο κίνδυνος του πισωγυρίσματος
Δυστυχώς, χαρακτηριστικό της ελληνικής πολιτικής παράδοσης αποτελεί η απόρριψη από την εκάστοτε αντιπολίτευση του «όποιου» προγράμματος της εκάστοτε κυβέρνησης. Όταν κάποτε η αντιπολίτευση γίνεται με τη σειρά της κυβέρνηση, απλώς αλλάζουν οι ρόλοι.Σήμερα, δεν έχουμε αυτήν την πολυτέλεια. Αν πράγματι έρχεται η ώρα μιας σχετικής οικονομικής σταθεροποίησης, αλλά ταυτόχρονα έρθει και η ώρα της πολιτικής αποσταθεροποίησης, τι μέλλει γενέσθαι; Πάλι πίσω; Πάλι από την αρχή; Καθώς μάλιστα σε ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας μας χάθηκε η εσωτερική δικαιολόγηση για την ύπαρξη μιας δημοκρατικής πολιτείας, ο κίνδυνος για έναν ανεπανόρθωτο τραυματισμό της δεν θα μπορεί να αποκλεισθεί.
Σήμερα περισσότερο από ποτέ, οι πολιτικοί χώροι θα πρέπει να τοποθετηθούν συγκεκριμένα, τόσο στα νούμερα, όσο και στους θεσμούς. Είναι βολικό να μην το κάνουν και να μένουν σε γενικόλογα μεγάλα λόγια, ώστε όλοι (όπως νομίζουν) να είναι ευχαριστημένοι.
Με παλιές συνταγές, όμως, αλλά χωρίς ουσιαστικό πρόγραμμα (καθώς οι παλιές συνταγές δεν χρειάζονται πρόγραμμα) δεν μπορεί να λυθούν τα μεγάλα μας προβλήματα. Κι αν αποτύχει η όποια νέα κυβέρνηση, όπως απέτυχαν και οι προηγούμενες, δυστυχώς δεν θα μπορέσουμε να στηριχθούμε στα «λεφτά των άλλων», όπως στο παρελθόν. Και τότε;
Τα τέσσερα καθοριστικά ερωτήματα
Τέσσερα είναι, συνεπώς, τα καθοριστικά ερωτήματα για το μέλλον, στα οποία θα πρέπει να απαντήσει η ψήφος του ελληνικού λαού:1.- Είναι ίσοι οι Έλληνες πολίτες (όχι μόνο σε δικαιώματα και υποχρεώσεις, αλλά και στην ελευθερία του παράγειν και δημιουργείν);
2.- Το ελληνικό κράτος μεριμνά για την κοινωνική προστασία των πολιτών;
3.- Υπάρχει σχέδιο για την ανάπτυξη; Κι αν ναι, ποιο;
4.- Θα επιτρέψουμε σε ένα άρρωστο πολιτικό σύστημα να κυβερνά, χωρίς να έχει θεραπευτεί προηγουμένως, όποια ρούχα κι αν φοράει;
* Ο κ. Γιώργος Σταμάτης είναι Σύμβουλος Ανάπτυξης Επιχειρήσεων και Συγγραφέας. Διδάσκει στα Πανεπιστήμια N.Y.C. Τιράνων και Πράγας. Εξέδωσε τελευταία το βιβλίο «Ελληνοπάθεια».
